Bağışıklık sisteminin ince bağırsakta yer alan glutene karşı verdiği aşırı tepkiyle ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalık, kişinin vücudunun, gluten adı verilen bir protein maddesine karşı reaksiyon göstererek ince bağırsaklarını hasarlandırmasına neden olur. Gluten, özellikle buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Seliyak hastalığı, genetik yatkınlık gösteren bireylerde daha sık görülür. Tedavi edilmediğinde uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Seliyak Hastalığı Belirtileri
Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Karın ağrısı, şişkinlik, ishal gibi sindirim sistemiyle ilgili rahatsızlıklar, hastalığın en yaygın belirtilerindendir. Gluten tüketildikten sonra bu şikayetler daha belirgin hale gelebilir. Gluten alımından sonra vücutta bir dizi reaksiyonun meydana gelmesi, kişide yorgunluk hissine yol açar.
Ayrıca bu durum, kişinin fiziksel aktivitelerini yerine getirmekte zorluk yaşamasına sebep olur. Seliyak hastalığı bazen deri döküntülerine ve kaşıntılı cilt rahatsızlıklarına da yol açabilir. Dermatitis herpetiformis adı verilen cilt hastalığı, bu rahatsızlıkla ilişkilidir.
Vücutta kaşıntılı kabarcıklar şeklinde kendini gösterir. Kemiklerde mineral kaybına ve buna bağlı olarak eklem ağrılarına da neden olabilir. Bu durum, osteoporoz gibi kemik hastalıklarının gelişmesine yol açabilir. Depresyon, kaygı gibi duygusal bozukluklar da hastalıkla ilişkili olabilecek belirtilerdir. Sindirim sistemi ve bağışıklık sistemindeki sorunlar, ruh halini olumsuz etkileyebilir.
Seliyak Hastalığı Nedenleri
Seliyak hastalığı, genetik olarak yatkın olan bireylerde daha sık görülür. İnsanlarda bu hastalığın gelişme riski, ailede hastalığı bulunan bireyler varsa artar. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genleri, bu hastalıkla ilişkili olduğu bilinen genlerdir. Bağışıklık sistemi, gluten gibi yabancı maddelere karşı tepki verirken yanlışlıkla ince bağırsaklara zarar verir.
Bu, otoimmün bir tepki olarak kabul edilir ve zamanla bağırsaklardaki villus yapısını tahrip eder. Stres, enfeksiyon ve bazı ilaçların kullanımı gibi çevresel faktörler, hastalığın tetikleyicisidir. Bu faktörler, genetik yatkınlığı olan kişilerin hastalığı geliştirmelerine neden olabilir.
Seliyak Hastalığı Tanı Yöntemleri
Hastalığı teşhis etmek için kullanılan kan testleri, hastanın vücudunda gluten alımına karşı geliştirilmiş antikorları arar. Antikor düzeylerinin yüksek olması, hastalığın varlığını gösterebilir. Kan testleri pozitif çıkarsa, kesin teşhis koymak için ince bağırsaktan örnek alınarak mikroskobik inceleme yapılır. Biyopsi, bağırsak dokusunda hasar olup olmadığını kontrol eder. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genlerine sahip olan kişilerin hastalığa yatkın olma olasılığı daha yüksektir. Genetik testler, bu genlerin varlığını tespit edebilir.
Seliyak Hastalığı Tedavi Yöntemleri
Seliyak hastalığı tedavisinde en etkili yöntem, ömür boyu sürecek olan gluten içermeyen diyettir. Gluten, hastalığa neden olan ana etken olduğundan, bu maddenin tamamen diyetten çıkarılması gerekir. Gluten içeren buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllardan kaçınılmalıdır.
Diyetin yanı sıra, semptomların kontrol altına alınabilmesi için bazı hastalar ilacına ihtiyaç duyabilir. İmmün sistemi baskılayıcı ilaçlar veya vitamin ve mineral takviyeleri, bazı durumlarda önerilir. Bunun dışında, hastaların beslenme uzmanları ve doktorlar ile düzenli takip edilmesi önerilir.
Sonuç
Seliyak hastalığı, gluten içeren besinlere karşı vücudun verdiği bağışıklık tepkisi sonucu gelişen ciddi bir hastalıktır. Erken tanı ve uygun tedavi ile semptomlar kontrol altına alınabilir. Bağırsaklardaki hasar önlenebilir. Gluten içermeyen diyetin titizlikle uygulanması, hastalığın yönetilmesinde en önemli adımdır. Eğer siz veya çevrenizden birisi bu hastalığın belirtilerini gösteriyorsa, bir uzmandan yardım alarak tanı konulmalı ve tedavi süreci başlatılmalıdır.
