Pankreasın birincil hastalıkları akut ve kronik pankreatit ve pankreas kanseri şeklinde sınıflandırılabilir.
Pankreatit
Pankreatit bir pankreas iltihabıdır. Ekzokrin pankreastan gelen sindirici enzimler onikiparmak bağırsağı yerine pankreas içinde aktif hale geldikleri ve pankreası “sindirmeye” başladıkları zaman oluşmaktadır. Genellikle karın ağrısıyla ortaya çıkarlar, bulantı ve kusmaya neden olabilirler.
Akut pankreatit tek bir veya tekrarlayan olgular şeklindedir ve genellikle birden meydana çıkmaktadır. Akut pankreatitte sıklıkla şiddetli bir karın ağrısı mevcuttur. Hatta hastalık iç kanama ve enfeksiyona yol açabildiği gibi yaşamı tehdit edici olabilmektedir. Akut pankreatitin en sık görülen nedeni pankreas kanalının safra taşlarıyla tıkanmasıdır. Salgılar pankreasta birikip birkaç saat içinde kalıcı hasara neden olabilirler. Akut pankreatitte sıklıkla kanda pankreas enzimleri yükselmiştir. Bu enzimler vücudun diğer organlarını dolaşarak şok ve organ yetmezliğine neden olabilirler. Diğer nedenler safra yolu hastalığını (tıkanıklığı, safra taşları veya çamuru), aşırı alkol kullanımını, karın bölgesine fiziksel travmayı, hiperlipidemi ve hiperkalsemiyi içerebilir.
Kronik pankreatit kronik veya inatçı karın ağrısıyla karakterize olup pankreas enzimleri yükselmiş olabilir veya olmayabilir. Kronik pankreatit yavaş yavaş gelişir, sıklıkla pankreasın giderek daha fazla harap olmasına neden olduğu gibi pankreas yetersizliği (aşağıya bakınız), bakteri enfeksiyonları ve tip 2 diyabet gibi başka sorunlara yol açabilir. Kronik pankreatitin başlıca nedenleri safra kesesi hastalığı (kanal tıkanıklığı) ve alkolizmdir. Kronik pankreatitin diğer nedenleri kistik fibrozu, hiperkalsemiyi, hiperlipidemiyi, bazı ilaçlar ve otoimmün hastalıkları içermektedir.
Pankreas Kanseri
Pankreas kanseri riskleri sigara içimi, yaş, cinsiyet (erkeklerde daha sık görülür), kronik pankreatit ve bazı endüstriyel kimyasallere maruz kalmayı içerir. Pankreas kanserlerinin çoğu (% 95) ekzokrin dokularda gelişen adenokarsinomlardır. Bulgu vermediği veya karın ağrısı, bulantı, iştah kaybı ve bazen sarılık gibi spesifik olmayan belirtileri olduğundan erken evrelerde pankreas kanseri tanısı koymak çok zordur. Tanı sırasında kanserlerin yalnızca yaklaşık % 10’u pankreas içinde kalmış ve yayılmamıştır.
Pankreas Yetersizliği
Pankreas yetersizliği pankreasın, bağırsaklardaki besinleri parçalamak ve emilimlerine olanak tanımak için gerekli enzimleri yeterli miktarda üretme ve/veya taşıma yetisinin kaybolmuş olmasıdır. Tipik olarak çeşitli durumların neden olabildiği ilerleyici pankreas hasarı sonucu oluşmaktadır. En büyük sıklıkla çocuklarda kistik fibroz ve erişkinlerde kronik pankreatitle ilişkilidir. Daha düşük sıklıkla pankreas kanseriyle ilişkilendirilir.
